Đường sắt Cát Linh - Hà Đông: Vỡ tiến độ, nợ chồng nợ

Bộ Tài chính vừa thực hiện kế hoạch trả nợ kỳ 3 đối với khoản vay bổ sung 250 triệu USD từ Ngân hàng Xuất khẩu Trung quốc (China EximBank) cho dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông. Đáng lưu ý là dự án này đã vỡ tiến độ, chưa biết bao giờ mới có thể đưa vào sử dụng, trong khi nợ gốc và lãi đã phát sinh từ năm 2011, từ năm 2016 tiếp tục "bồi" thêm nghĩa vụ trả nợ khoản vay bổ sung kéo dài ít nhất đến năm 2025.

Mỗi năm trả 650 tỉ đồng

Theo văn bản Bộ Tài chính gửi Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) và Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) thông báo về việc trả nợ và phí cam kết đối với khoản vay tín dụng người mua ưu đãi 250 triệu USD của China EximBank cho dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông, Bộ Tài chính sẽ thực hiện thanh toán đúng hạn đối với khoản vay này vào ngày 21-1. Trong đó, dư nợ là 38,56 triệu USD, cộng cả gốc và lãi phải trả là hơn 2,99 triệu USD (tương đương 67,8 tỉ đồng), riêng lãi vay là hơn 580.000 USD (13,16 tỉ đồng). Phí cam kết tạm tính đối với phần vốn cho vay lại đã thực hiện rút trong kỳ là 229.500 USD (tương đương 5,2 tỉ đồng).

Theo đó, khoản vay có thời gian trả nợ trong 9 năm bắt đầu từ tháng 1-2016 đến tháng 1-2025, kỳ hạn trả nợ chia làm hai lần, vào ngày 21-1 và 21-7 hằng năm. Kỳ trả nợ như Bộ Tài chính nêu trên là năm thứ 2. Số tiền phải trả mỗi kỳ là 14,4 triệu USD, tương đương 325 tỉ đồng. Như vậy, trung bình một năm, Việt Nam phải trả nợ cho Trung Quốc khoảng 650 tỉ đồng vốn vay để làm tuyến đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông. Bên cạnh đó, còn khoản vay 419 triệu USD ban đầu để thực hiện dự án này.

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, ông Đinh Trọng Thắng, Trưởng Ban Chính sách đầu tư - Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM), cho rằng tình trạng đội vốn, chậm tiến độ của dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông không phải là cá biệt trong bức tranh chung về hiệu quả đầu tư công. Hệ thống đầu tư công của Việt Nam mặc dù có nhiều tiến bộ nhưng đến nay vẫn còn nhiều điểm chưa tương thích với thông lệ quốc tế. Trong đó, tồn tại lớn nhất là quy hoạch không gắn với nguồn lực; chưa xác định thứ tự ưu tiên đầu tư; chưa yêu cầu phải thực hiện nguyên tắc chi phí lợi ích lớn hơn chi phí đầu tư… Đến năm 2014, Việt Nam mới có Luật Đầu tư công, hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2015, trong thực tế có những dự án yếu kém mang tính lịch sử kéo dài.

Nhìn nhận một cách khách quan, đối với dự án đầu tư công quy mô lớn, chúng ta chưa có đủ ngay năng lực trình độ về công nghệ, ước tính chi phí phát sinh, không thể làm tốt ngay được, phải có quá trình thử nghiệm tiếp thu. Vấn đề là phải có hệ thống thể chế đầu tư công tốt để nâng cao năng lực quản lý các bên liên quan, từ nhà thầu, nhà quản lý, trình độ khoa học công nghệ… cho các dự án đầu tư công sau này.

Đội vốn hơn 300 triệu USD

Dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông có chủ đầu tư là Bộ GTVT (đại diện chủ đầu tư là Ban Quản lý dự án đường sắt), tổng thầu thi công dự án theo hình thức EPC là Công ty Hữu hạn Tập đoàn Cục 6 Đường sắt Trung Quốc. Toàn tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông dài 13,05 km trên cao. Điểm đầu tuyến tại ga Cát Linh, điểm cuối tại ga Yên Nghĩa (Quốc lộ 6), bao gồm 12 nhà ga trên cao và khu depot rộng 19,6 ha tại quận Hà Đông, đường ray đôi khổ 1.435 mm. Có 13 đoàn tàu, mỗi đoàn 4 toa. Thời gian giãn cách khai thác từ 3-5 phút/chuyến, tương lai 2 phút/chuyến; tốc độ thiết kế tối đa 80 km/giờ, tốc độ khai thác bình quân là 35 km/giờ.

Dự án được khởi công vào tháng 10-2011, dự kiến hoàn thành tháng 6-2015, với tổng mức đầu tư hơn 552 triệu USD (tương đương 8.770 tỉ đồng). Thế nhưng đến nay, đã tăng lên 891,92 triệu USD (tương đương 18.792 tỉ đồng) và chậm tiến độ 3 năm.

Theo hứa hẹn mới nhất của tổng thầu Trung Quốc, đầu tháng 9-2018 sẽ chạy thử toàn bộ 13 đoàn tàu trên toàn tuyến. Sau khi vận hành thử từ 3 đến 6 tháng, dự án sẽ khai thác thương mại. Tuy vậy, qua 6 lần chậm tiến độ, nhiều người khó tin vào thời hạn hứa hẹn trên.